Entreprenørverksemda til Meyer Mortensen
I fylkesleksikonet «Det norske næringsliv» finn eg eit oppsett om entreprenørverksemda til Meyer Mortensen på Stord. Boka som kom ut i 1952, fortel i korte trekk om verksemda Mortensen starta opp i 1913 og som han dreiv heilt fram til pensjonistalderen. Han var nok ein av dei mange aktive, initiativrike tilflyttarane til stordsamfunnet som sette mange «fotefar» etter seg. Då eg skreiv soga om samvirkelaget på Stord råka eg òg på Meyer Mortensen sitt namn. Han var ein av dei aktive pådrivarane i 1936 under skipinga av forretninga.
Meyer Ingenius Gaarde Mortensen (1892-1974) flytta frå Helgeland til Stord. Tradisjonen fortel at han byrja som snikkar ved Litlabø gruver i byrjinga av 1900-tallet. Han arbeidde i gruveområdet og på kiskaien. Vidare vert det fortald at han var med på demningen ved Svartevatnet i 1920-åra, oppdemminga av Tysevatnet og vegarbeid i Uføro.
I nedre Hagebyen, Bjelland hadde entreprenør Mortensen ansvar for mange husgrunnar. Dette var i ei tid då små- entreprenørane enno nytta handbor og massane vart teke ut med grafse, brett og trillebåre. Grunnmurar vart sett opp med forskaling og dei nytta ofte «prosentstein» frå tomta for å dryga ut betongen. Trematerialane vart godt utnytta fortel sonen Kjell Mortensen. Ja, han hadde mange økter med å trekkja ut spiker og skrapa og reinska forskalingsborda for betongrestar. Nokre av grunnmurane vart oppført av «Dimmelsvik» betongstein. Ei nyvinning for grunnmurs- entreprenørane og sjølvbyggarane. Ein byggemåte med mykje mindre forskalingarbeid- og betongblanding. Den første tida blanda dei sement for hand, så kjøpte faren sementblandar med handsveiv og seinare vart den «motorisert». Etter ei tid vart det og investert i ein liten kompressor og borehammrar, fortel Kjell.
I samtalen med dei to sønene, Kjell og Egil Mortensen, fekk eg kjennskap til nokre av dei prosjekta verksemda gjennomførte etter siste verdskrigen. Entreprenøren Mortensen arbeidde med fjellsprenging, betong- og murarbeid. Faren utførte grunn- og murarbeid då Saue og Myhre-familien bygde forretningsbygg i Sagvåg-brekka og kaiarbeid for Valvatna høvleri & trelastforretning. Og det var han som planerte ut Notahaugen på Vikjo og forlenga dampskipskaia på Naustneset. Under dette arbeidet vart det nytta ein liten krane med vinsj som vart driven av ein dieselmotor. Kranen var til stor lette då dei la steinblokkene på plass i kaifronten, fortel Egil. Han var og i arbeid då entreprenøren bygde husgrunnen for Karl Gravdal på Skotaberg. Faren hadde avtale med Helland kafé, der dei gjekk bort for å ha matøkt. Då leksikonet vart skreve i 1952, arbeide 10 mann i verksemda. Kjell arbeidde i lag med faren i fire år, og fortel om ei anleggstid då «rå muskelkraft» var utslagsgjevande for framdrifta. Bransjen var tufta på fysisk arbeid då tekniske hjelpemidlar var fråverande hjå dei små entreprenørane.
Seinare var Kjell med då «Diversen» vart bygd i Osen. Eit nybygg som viste att på Vikjo og var eit signalbygg i samtida. Som ein kuriositet vil eg ta med presentasjonen av denne forretninga i «Det norske næringsliv».
«Møbler og utstyrsforretning, innehavar Ingeborg Eide.
Presang avdeling i keramikk og bruksting. Steintøy og kjøkkenutstyr. Lysarmatur. Nye, lyse rommelege lokalitetar. Forretninga ligger like ved dampskipskai og busshaldeplass. Fører alt av nytt i bransjen, og i godt utval».
Munnleg kjelder: Kjell Mortensen – f. 1938
Egil Mortensen – f. 1941
Skriftleg kjelde: «Det norske næringsliv» – 1952
Oddbjørn Kvålsvold